Бугин касаликлари

Инсон саломатлиги ва у билан боғлиқ фан соҳаси - та-

бобат кишилик жамиятининг ҳамма даврларида долзарб

ва юксак эътиборга сазовор соҳалардан бири бўлиб кел-

ган. Бунинг натижаси ўлароқ жамият тараққиётининг бу-

гунги кунига қадар бу соҳада улкан кашфиётлар қилинди,

пешқадам муолажа восита ва усуллари яратилди.

Ҳозирги кунда шифокорлар ихтиёридаги дори-дар-

монлар, диагностика ва даволаш усулларининг йиғиндиси

етакчи олимларнинг илмий изланишлари маҳсулидан таш-

кил топганлиги ҳаммамизга маълум. Ана шу тиббий би-

лимлар хазинасига салмоқли ҳисса қўшган олимлардан

бири Абу Бакр ар-Розийдир.

Абу Бакр Муҳаммад ибн Закариё ар-Розий ўрта аср-

нинг йирик қомусий олимларидан бири, Шарқ табобати-

нинг Ибн Синога қадар ўтган энг йирик намояндасидир. У

865 йилнинг 28 августида Рай шаҳрида туғилган, ёшлиги-

дан адабиёт ва мусиқа билан шуғулланган, шеърлар ёзган.

Хейинчалик фалсафа, математика, география, астроно-

мия, кимё каби фанларни ўрганган. Розий 30 ёшидан кей-

ин табобат билан шуғуллана бошлаган ва бу соҳада катта

шуҳрат қозонган. У аввал Райда, сўнг Бағдодда шаҳар ка-

салхонасига мудирлик қилган. Ўз даврининг моҳир таби-

би бўлгани учун уни халифаликдаги турли ҳукмдорлар ўз

ҳузурларига чақириб гурар эдилар. Жумладан, Розий Бухо-

рода ҳам бўлиб, Хуросон ҳукмдори Абу Солиҳ Мансур ибн

Исҳоқни (915 й. ўлдирилган) даволаган.

У Бухоро илм аҳли билан ҳам яқин алоқада эди. Унинг

яқин дўсти ва севимли шогирди Муҳаммад ибн Юнус ҳам

бухоролик бўлган. Розий ўзининг кимёга аталган икки кат-

та асарини шу шогирдига бағишлаган. У умрининг сўнгги

кунларини ватани Рай шаҳрида ўтказади ва 925 йилнинг 26

октябрида ўша ерда вафот этади!.

Розий ўзидан кейин бой илмий мерос қолдирди. Беру-

нийнинг ёзишича, у табобат бўйича 56 та, табииёт бўйича

33 та, мантиқ бўйича 7 та, математика ва астрономия

бўйича 10 та, фалсафага оид 17 та, илоҳиёт бўйича 14 та,

метафизикага оид 6 та, кимё бўйича 22 та ва бошқа фан-

ларга оид 19 та, жами 184 та асар ёзган2.

Гарчи илмий қизиқишлари доираси кенг бўлса ҳам,

Розийнинг истеъдоди кўпроқ фалсафа, кимё ва табобат

соҳаларида намоён бўлди. Илмий адабиётларда ёзилиши-

ча, Розий тибга оид юзга яқин асар ёзган. Улардан энг йи-

рик ва муҳим асари «Китоб ал-ҳовий фи-т-тибб» («Тибга

оид [барча маълумотларни] қамровчи китоб») бўлиб, олим

унга 15 йил умрини сарфлаган бўлса ҳам тугатолмай вафот

этган.